Οι τίτλοι τέλους, ύστερα από δεκαετίες, θα πέσουν μέσα στο επόμενο διάστημα για το δίκτυο των τρόλεϊ της Αθήνας, εφόσον γίνει πραγματικότητα ο σχεδιασμός του αναπληρωτή υπουργού Μεταφορών Κωνσταντίνου Κυρανάκη για σταδιακή κατάργησή του, αρχής γενομένης από τον φετινό Σεπτέμβριο, με ταυτόχρονη δρομολόγηση ηλεκτρικών λεωφορείων στις προς κατάργηση γραμμές των τρόλεϊ.
Πρόκειται ουσιαστικά για στροφή 180 μοιρών, αφού μέχρι και πριν λίγες εβδομάδες, οι διοικήσεις των συγκοινωνιακών φορέων της Αθήνας έκαναν λόγο για ενίσχυση του δικτύου των τρόλεϊ μέσω αγοράς οχημάτων τεχνολογίας “in motion charging” τα οποία έχουν αυξημένες δυνατότητες αυτονομίας ώστε να κινούνται και σε δρόμους χωρίς εναέρια καλώδια, ενώ θα φορτίζουν μέσω κεραιών όπου υπάρχουν ήδη τα ηλεκτροφόρα καλώδια. Στο τραπέζι βρίσκονταν ακόμα και ένα σχέδιο για βαριά συντήρηση παλαιών οχημάτων προκειμένου να επεκταθεί ο χρόνος ζωής τους.
Τις τελευταίες μέρες όμως διέρρευσαν σενάρια προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, αυτή δηλαδή της κατάργησης, τα οποία επιβεβαίωσε μιλώντας στην Καθημερινή της Κυριακής ο αναπληρωτής υπουργός. Σύμφωνα με τον κ. Κυρανάκη, η κατάργηση του δικτύου θα ξεκινήσει από τον προσεχή Σεπτέμβριο μέσω της αφαίρεσης των εναέριων καλωδίων στο τρόλεϊ από κεντρικούς οδικούς άξονες στο κέντρο της Αθήνας (Πανεπιστημίου, Σταδίου κ.ά.). Παράλληλα, θα καταργηθούν οι γραμμές τρόλεϊ οι οποίες διέρχονται από τις οδικές αρτηρίες αυτές, ενώ οι πιο δημοφιλείς από τις καταργηθείσες γραμμές (αλλά προφανώς όχι όλες) θα αντικατασταθούν από γραμμές ηλεκτρικών λεωφορείων.
Η κατάργηση του υπόλοιπου δικτύου θα γίνει σε δεύτερη φάση, αφού πρώτα πραγματοποιηθεί η προμήθεια ικανού αριθμού ηλεκτρικών λεωφορείων για την αντικατάσταση του συνόλου των τρόλεϊ. Ενδιάμεσα όμως, ο αναπληρωτής υπουργός έκανε λόγο για δημιουργία νέων γραμμών τρόλεϊ σε οδικές αρτηρίες περιφερειακές του κέντρου, όπως η Πειραιώς και η Συγγρού.
Ως κύρια επιχειρήματα για την κατάργηση του δικτύου των τρόλεϊ ο κ. Κυρανάκης χρησιμοποιεί την κακή εικόνα των εναέριων καλωδίων στους δρόμους του κέντρου, ενώ υποστήριξε πως η αγορά και δρομολόγηση ηλεκτρικών λεωφορείων τελευταίας τεχνολογίας με αυξημένες δυνατότητες αυτονομίας είναι πιο οικονομική από τη διατήρηση του υπάρχοντος δικτύου των τρόλεϊ, χωρίς όμως να αναφέρει συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία.
Η τεκμηρίωση της απόφασης προς το παρόν φαίνεται να βρίσκεται σε εκκρεμότητα, ενώ πριν λίγο καιρό ο ΟΑΣΑ είχε αναθέσει την εκτέλεση μελέτης για τον “μετασχηματισμό του δικτύου των τρόλεϊ”, τα αποτελέσματα της οποίας δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Παράλληλα, και ίσως όχι τυχαία, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του οργανισμού υπήρχε ερώτηση για το αν οι πολίτες συμφωνούν ή όχι με την αντικατάσταση των τρόλεϊ από ηλεκτρικά λεωφορεία, με τη μεγάλη πλειοψηφία να απαντά θετικά.
Ερωτηματικά υπάρχουν πάντως για το αν η αναμενόμενη απόφαση έχει μελετηθεί επαρκώς και αν έχει λάβει τη σύμφωνη γνώμη των συγκοινωνιακών φορέων της Αθήνας, με όλα τα δεδομένα να δείχνουν πως δεν έχουν υπάρξει τέτοιες διεργασίες μέχρι στιγμής. Σύμφωνα με πηγές του ΟΑΣΑ και της ΟΣΥ, έως και το τέλος της περασμένης εβδομάδας δεν είχε υπάρξει κάποια επίσημη πληροφόρηση από τη μεριά του υπουργείου περί του ενδεχόμενου κατάργησης των τρόλεϊ, ενώ αντίθετα, οι δύο φορείς φαίνεται πως υποστήριζαν το σχέδιο για την αναβάθμιση των τρόλεϊ μέσω της προμήθειας οχημάτων τελευταίας τεχνολογίας αλλά και της συντήρησης του δικτύου.
Εργαζόμενος στις συγκοινωνίες της Αθήνας συνέκρινε μάλιστα την ενδεχόμενη κατάργηση των τρόλεϊ με την κατάργηση του εκτεταμένου παλαιού δικτύου του τραμ της Αθήνας η οποία αν και σταδιακή, κορυφώθηκε “εν μία νυκτί” το 1953 όταν ο τότε υπουργός Δημόσιων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής ξήλωσε τις γραμμές του μέσου στο κέντρο της Αθήνας. Η ειρωνία της ιστορίας είναι ότι πολλές από τις γραμμές αυτές στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν με τρόλεϊ.
Σε κάθε περίπτωση, θα έπρεπε να προβληματίσει ακόμα και η σκέψη “ξηλώματος” ενός εκτεταμένου δικτύου μέσου μαζικής μεταφοράς το οποίο μάλιστα συνεχιζόταν να επεκτείνεται μέχρι και πριν από λίγα χρόνια έχοντας ξεπεράσει τα 250 χιλιόμετρα, χωρίς να προηγηθούν διεργασίες σοβαρών μελετών και διαβουλεύσεων με όλους τους αρμόδιους φορείς.
Προδιαγεγραμμένο μέλλον;
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι υπηρεσίες των τρόλεϊ της Αθήνας σταδιακά υποβαθμίστηκαν, ακολουθώντας την πορεία του συνόλου των αστικών συγκοινωνιών, μέσω της αποεπένδυσης που προκάλεσε η οικονομική κρίση, οι διάφορες μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας, αλλά και η διαχρονική αδιαφορία αλλεπάλληλων κυβερνήσεων για τις αστικές συγκοινωνίες.
Τα στοιχεία του ΟΑΣΑ για το συγκοινωνιακό έργο των τρόλεϊ δίνουν μία ξεκάθαρη εικόνα για την πορεία του μέσου. Όπως είχαμε γράψει αναλυτικά το 2023, κατά την τελευταία δεκαετία η μείωση του επιβατικού έργου των τρόλεϊ ήταν δυσανάλογα μεγαλύτερη από αυτή των θερμικών λεωφορείων. Συγκεκριμένα, τα εκτελεσμένα δρομολόγια των λεωφορείων μειώθηκαν κατά -8,4% μεταξύ του 2016 και του 2021. Την ίδια περίοδο, τα εκτελεσμένα δρομολόγια των τρόλεϊ μειώθηκαν κατά -28,7%.
Στη συνέχεια, μεταξύ του 2021 και του 2024, ο ενεργός στόλος των τρόλεϊ μειώθηκε από 286 οχήματα σε μόλις 209. Το αποτέλεσμα, στο οποίο έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές, είναι δεκάδες δρομολόγια τρόλεϊ να μην πραγματοποιούνται καθημερινά.
Ενώ όμως τα τελευταία χρόνια η κατάσταση για άλλα μέσα έχει αρχίσει να αντιστρέφεται, έστω και με αργούς ρυθμούς, με νέες επενδύσεις σε συντήρηση υποδομών, προμήθεια οχημάτων και προσλήψεις προσωπικού (λεωφορεία, Μετρο), η ενίσχυση των τρόλεϊ δεν προωθήθηκε παρά τις όποιες εξαγγελίες συγκοινωνιακών φορέων για ανακατασκευή οχημάτων ή προμήθεια νέων. Παράλληλα, δεν πραγματοποιήθηκαν ούτε προσλήψεις οδηγών τρόλεϊ με αποτέλεσμα να μειώνεται συνεχώς το διαθέσιμο προσωπικό στα μέσα αυτά, κάτι που σύμφωνα με εργαζόμενους κατέληξε να είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από τη μείωση των διαθέσιμων οχημάτων.
Εκτός Ελλάδας, αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις που διαθέτουν δίκτυα τρόλεϊ επέλεξαν τα τελευταία χρόνια το δρόμο της ενίσχυσής τους αντί αυτού της απαξίωσης. Ενδεικτικά, πόλεις στην Αυστρία, την Ολλανδία, την Ελβετία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, και την Ιταλία, με κατασκευαστές (Solaris, Skoda, Hess) να δημιουργούν και νέα μοντέλα εκμεταλλευόμενοι τις νεότερες τεχνολογίες.
Κάπως έτσι αποδεικνύεται ότι το επιχείρημα περί “παλαιού και μη σύγχρονου μέσου” για τα τρόλεϊ είναι προφανώς αβάσιμο και κρύβει τη διαχρονική αμέλεια η οποία εξάλλου αποτελεί πληγή και για τα υπόλοιπα ΜΜΜ της Αθήνας.
Δυστυχώς φαίνεται πως αντί το σοβαρό ζήτημα που προκύπτει με το μέλλον των τρόλεϊ να αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση με σύνεση και σοβαρότητα, προχωράμε με λογικές “πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι”. Οι όποιες αισιόδοξες εξελίξεις που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια στις συγκοινωνίες της Αθήνας θα έπρεπε να έχουν συνέχεια και να αποφευχθούν τυχόν ιστορικά λάθη.
Αλέξανδρος Λιάρος – athenstransport.com
